Różnorodność indeksów na tarczach zegarków jest olbrzymia. Zobaczcie, jak przedstawiane są rzymskie indeksy w kilku wariacjach i sprawdźcie dlaczego producenci preferują konkretne z nich. Poznajcie historię “czwórki”.
Zapewne pamiętacie, że w szkole podstawowej uczono was o zapisie rzymskim. Każdy wie, że cyfry odpowiadały kolejności I, II, III i IV, a na zegarkach zapis ten wygląda inaczej. Jak to się stało? Czy ma to związek z historią czy powielanym błędem, który utrzymał się w tradycji?
Zwyczajowym zapisem dla Europejczyków jest system cyfr arabskich i z nim spotykamy się najczęściej, ale wpływy łacińskie sprawiły, że mamy obowiązek znać obydwa systemy. Istnieje wiele teorii dotyczących genezy cyfr rzymskich, a one same ewoluowały jeszcze w czasach starożytnych.
Rzekomo pojawienie się V związane było z tym, że cyfrze pięć odpowiadał kciuk podniesiony w górę, natomiast liczbie dziesięć skrzyżowanie ze sobą dłoni. Przełożyło się to na pismo. Na samym początku cyfrę cztery i dziewięć zapisywano odpowiednio – IIII i VIIII, ale były tak podobne do III i XVIII, że prawdopodobnie mylono je ze sobą i wprowadzono cyfrę ze znakiem poprzedzającym.
I tak wygląda to do dziś. Jednak IX nie budzi takich zastrzeżeń jak IV, bo na tarczach zegarków cyfrę cztery zastąpiono bardziej archaicznym zapisem.
Wiemy już, że zapis ten ma swoją genezę historyczną, ale czemu IV nie pojawiło się na tarczach zegarków tak jak IX?
Warto zauważyć, że IIII była łatwiejsza do zapamiętania dla prostego, niepiśmiennego ludu. Średniowieczni skrybowie również niechętnie korzystali z zapisu IV i zwyczajowo pozostawali przy tym łatwiejszym, więc w dokumentach z XV wieku znajdziemy jeszcze zapiski, w których wartość cztery odpowiada znakom czterech jedynek.
Nieprzypadkowo najstarszy na świecie zegar pochodzący z XIV wieku posiada indeks IIII. Jedno wynika z drugiego. Stosowany w kronikach i rękopisach zapis, przeniósł się na zegar z Katedry Wells w Somerset, a ten jako cud średniowiecznego rzemiosła stał się inspiracją dla wielu zegarmistrzów.
Rzekomo spory udział w utrzymaniu tej tradycji miał Ludwik XIV, który nie był zwolennikiem zapisu IV. Jako że dwór był zmuszony spełniać jego zachcianki, pojawił się wymóg umieszczania na zegarach dobrze już nam znanej IIII. Jakie były intencje Ludwika XIV, niestety nie wiemy. Być może zależało mu na symbolice czwórki zapisywanej dokładnie tak, jak w wielkim Imperium Rzymskim.
Symetria jest doskonałością, dlatego każdy rzemieślnik dążył do jej osiągnięcia także w projektowaniu tarcz zegarów. Zastosowanie cyfry IV zaburzyłoby podział symetrii radialnej, gdzie IIII ma równoważną liczbę znaków z odpowiadającą jej VIII. Aby zachować równowagę, konieczne było pozostawienie lubianego już przez zegarmistrzów systemu.
Doskonale widać to na przykładzie poniższego zegarka Michael Kors, ponieważ rzymskie indeksy są bardzo duże i wyraźnie się odznaczają.
Równowaga oznaczała też system cyfr podzielonych na trzy grupy po cztery znaki. Gwarantowało to przejrzystość odczytu i swoiste uporządkowanie tarczy, a czytelność III I IIII nie budziła zastrzeżeń, ponieważ doskonale wiemy, w którym miejscu wskazówki pokazują konkretną godzinę. Taka technika pozwalała też zegarmistrzom na wykonanie mniejszej ilości matryc do wyznaczania indeksów godzin. Zobaczcie to sami:
I, II, III, IIII
V,VI,VII,VIII
IX,X,XI,XII
Wariacji na ich temat jest naprawdę wiele i dużo zależy od kreatywności projektanta, ale trzeba przyznać, że pozostawienie IIII jest nie tylko ukłonem w stronę tradycji, ale również praktyczności i symetrii. I z całą pewnością nie jest błędem.
Na przykładzie powyższych zegarków widać, że producenci chętnie korzystają z takiej formy przedstawienia godzin. Zegarki są klasyczne i piękne, a ich styl doskonale wpisuje się we współczesną elegancję.
Zachęcamy do odwiedzin strony naszego sklepu. Tam sprawdzicie, w jak różnorodny sposób mogą być przedstawiane indeksy w stylu rzymskim.
